Anlam Putuna Saldırı: Dadaizm Nedir?

Anlamın, anın ve belleğin yıkıma uğradığı bir illüzyon kabından tüm insani fertlerin gagalandığı gerçekliğe sivri baltasıyla saldıran dadaizm akımını bugün sizler için inceledik..

Dada, Dünya Savaşı’nın barbarlığına, sanat alanındaki ve gündelik hayattaki entelektüel katılığa ve erotizme bir protesto olarak ortaya çıkmıştır. Mantıksızlık ve var olan sanatsal düzenlerin reddedilmesi Dada’nın ana karakteridir.

İlk Dada merkezi İsviçre’nin zürich kentinde 1916’da kuruldu. Hugo ball tarafından arkadaşı Emmy Hennings ile birlikte 1917’de de Berlin’de kuruldu. Amerika’da 1915; Fransa’da 1920 yılları civarında yaygınlaştı ve Dadaist faaliyetler 1920’lerin ortalarına kadar sürdü.

Dada isminin nereden geldiği konusunda kesin bilgi olmamakla beraber Fransızcada oyuncak tahta at anlamına gelen “Dada”nın, bu kişilerin yarattığı edebî akımın ismi olarak seçildiği yönünde bir görüş vardır.

Bu akım, dünyanın, insanların yıkılışından umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından gelen boğuntu ve dengesizliğin akımıdır.

Dadacı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı. Yapıtlarında alışılagelmiş olan estetikliğe karşı çıkıyor, burjuva değerlerinin tiksinçliğini, pisliğini, iğrençliğini, berbatlığını, rezilliğini vurguluyorlardı.

Toplumda yerleşmiş anlam ve düzen kavramlarına karşı çıkarak dil ve biçimde yeni deneylere giriştiler. Çıkardıkları çok sayıda derginin içinde en önemlisi 1919-1924 arasında yayınlanan ve  Andre Breton, Louis Aragon, Phillipe Soupault, Paul Eluard ile Georges Ribemont- Dessaignes’in yazılarının yer aldığı “De Litterature”dü (dö Literatür). Dadacılık 1922 sonrasında etkinliğini yitirmeye başladı ve Dadaistler sürrealizm akımına yöneldiler.

Dadaizm akımı ile sanat üreten sanatçıların bazıları ise şu şekilde;

Marchel Duchamp, Man Ray, Max Ernst, Tristan Tzara, Hans Richter, Salvador Dali, Jean Arp, Hugo Ball

adı geçen sanatçıların, eserlerini incelediğinizde siz de dadaizm akımı ve felsefesi ile ilgili bilgilere ulaşabilirsiniz.

Yazımızı Dadaist akımının kurucularından olan Tristan Tzara’nın bir şiiri ile bitiriyoruz;

Anlaşılmazlığın Büyük Yakınması İki

kimi zaman
asılı
delik deşik
ağaç
asker
kuşların sessizce toplandığı çamurlu yerlerde
gökyüzü şovalyesi
solmuş halılar
kafeslerdeki pantenvari yanmayan asit
fıskiye firar etmiş yükseliyor
diğer renklere doğru
titremeler
acı mavi ve uzak hiçliğin varlığı kızım
kafam bir otel dolabı gibi boş
alçak gönüllülerin balıkları titreyip
kırılıyor de bana usul usul
ne zaman gitmek istiyorsun
kum pasaport
istek
üçüncü direnmede yıkılan köprü
boşluk
polisler
imparator
ağır
kum
hangi eşya hangi lamba gerekli
ruhunu keşfetmek için
matbaada
gaz kağıdı eylülü
seni seviyorum buz üstüne şişen limonlar
ayırıyor bizi annemi damarlarımı
efendimiz boyunca
annem
annem annem bekliyorsun kar yığınında
elektirikte
masalsı
disiplin
yapraklar kanatları oluşturmak için toplanıp
bizi yatıştırıyor bir adada
ve ölü ve masum bir melekler
düzeniyle yükseliyorlar